Anabole middelen
De anabole middelen is een groep van stoffen die de spieropbouw bevorderen. Tot deze categorie behoren vooral de anabolen, afgeleiden van het mannelijke geslachtshormoon testosteron. Daarnaast is er nog een aantal stoffen die spieropbouwend werken, maar geen anabolen zijn. Dit zijn enkele andere anabole stoffen. We zullen vooral ingaan op de anabolen, omdat die het meest bekend zijn.
Wat zijn anabole middelen?
De totale groep anabole middelen is in twee groepen te verdelen: de androgene anabole steroïden en andere anabole middelen. De androgene anabole steroïden zijn te verdelen in twee groepen. De eerste groep is de endogene ofwel lichaamseigen stoffen, zoals het mannelijke geslachtshormoon testosteron en het afgeleide epitestosteron en de bijbehorende stofwisselingsproducten. De tweede groep bestaat uit exogene ofwel anabole androgene steroïden die van buitenaf, bijvoorbeeld door tabletten of injecties in het lichaam terecht zijn gekomen. Daarnaast zijn er nog pro-hormonen (voorlopers van testosteron) die omgezet kunnen worden in een werkzaam anabool. Deze kan in het lichaam worden aangemaakt, maar kan ook in de vorm van een pil of injectie worden toegediend.
Tot slot is er nog een groepje van stoffen die behoren tot de andere anabole middelen en waarvan clenbuterol het meest bekend is.
- Voorbeelden van androgene anabole middelen.
Androgene anabole steroïden
Androgene anabole steroïden, afgekort anabolen, zijn afgeleid van het mannelijke geslachtshormoon testosteron. Testosteron zorgt voor de ontwikkeling van de mannelijke secundaire geslachtskenmerken, zoals een zware stem, baardgroei, borsthaar, ontwikkeling van de geslachtsdelen maar ook het mannelijke ‘macho’ gedrag. Daarnaast stimuleert het de aanmaak van eiwitten in de spieren waardoor deze groter en sterker worden. Dit is vooral goed te zien bij jongens in de puberteit, want in die periode maakt het lichaam meer testosteron. Zowel het vermannelijkende (androgene) als het spieropbouwende (anabole) effect van testosteron zie je ook bij de anabolen.
- In de puberteit verandert onder invloed van testosteron een jongen in een man.
De naam steroïde heeft betrekking op de chemische structuur van de androgene anabole steroïden. Deze laat de typische zeshoekjes zien. Qua chemische structuur vertoont het veel overeenkomst met cholesterol. En dat is niet zo vreemd, want cholesterol wordt via diverse tussenstapjes omgezet in testosteron.
- Structuurformule van cholesterol.
- Structuurformule van testosteron.
Cholesterol is een bouwsteen van veel hormonen, zoals testosteron.
Hoe wordt testosteron gemaakt?
Testosteron is een hormoon dat bij mannen in de teelballen wordt gemaakt en bij vrouwen in de eierstokken. Mannen maken veel meer testosteron dan vrouwen. Een hormoon is een stof die door een klier in het lichaam aangemaakt wordt en via het bloed naar organen wordt vervoerd om de werking uit te oefenen. De aanmaak van hormonen wordt vaak ook weer door andere hormonen gereguleerd. Als er veel testosteron is gemaakt dan wordt de aanmaak weer teruggebracht.
Chemische namaak van testosteron
Sinds de jaren veertig van de vorige eeuw is men in staat het hormoon testosteron synthetisch na te maken. Door chemische bewerking van het testosteronmolecuul ontstonden krachtigere androgene anabole steroïden met een langere werkingsduur. Ondanks verwoede pogingen is men er niet in geslaagd om de vermannelijkende (androgene) en spieropbouwende (anabole) effecten te scheiden. Omdat men vaak spieropbouw wenst worden de androgene effecten als ongewenste bijwerkingen gezien. Elk anabool steroïde heeft dus zowel vermannelijkende als spieropbouwende effecten. Men behoort dan ook eigenlijk te spreken over androgene anabole steroïden. In de volksmond wordt echter gesproken over anabole steroïden of anabolen. Anabolen zijn eigenlijk geneesmiddelen. Bekende voorbeelden ervan zijn nandrolon en stanozolol.
Waarom worden ze soms in de sport gebruikt?
In de sport worden anabole middelen gebruikt vanwege de effecten op de spieropbouw. Dit geldt vooral voor sporten waarbij kracht een belangrijke rol speelt. Anabolen stimuleren niet alleen de eiwitaanmaak in de spieren, maar ze gaan ook de afbraak van spiereiwit tegen. Hierdoor krijgt de gebruiker dikkere en sterkere spieren. Deze werking treedt vooral op wanneer er intensief getraind wordt en als de voeding voldoende eiwitten levert. Daarnaast zorgen anabole steroïden tevens voor een toename in agressie waardoor er ‘gretiger’ getraind wordt.
- Je kunt sterker en gespierder van anabolen worden, maar je wordt er vaak ook agressiever van.
Hebben anabolen ook bijwerkingen?
Anabolen hebben echter ook negatieve bijwerkingen. Zo kan het gebruik van anabolen leiden tot leverfunctiestoornissen, een vette huid en acné, hart- en vaatziekten, afhankelijkheid en psychische veranderingen zoals een toename in agressie en achterdocht. Daarnaast kan het gebruik van anabolen bij mannen leiden tot een verminderde vruchtbaarheid, het krimpen van de teelballen, vrouwelijke borstvorming, aanhoudende pijnlijke erecties en prostaatvergroting. Vrouwen kunnen te maken krijgen met menstruatiestoornissen en vermannelijkende (androgene) effecten, zoals borstverkleining, stemverlaging, mannelijke lichaamsbeharing en groei van de clitoris. Tot slot kan het gebruik van anabole steroïden door jongeren leiden tot het voortijdig stoppen van de groei.
Hoe wordt er op anabolen getest bij dopingcontroles?
Bij een dopingcontrole wordt door de sporter urine afgegeven en die wordt naar een dopinglaboratorium gestuurd. Daar wordt in de urine gekeken of er anabolen of afbraakproducten van anabolen in zitten. Ook wordt er gekeken naar testosteron en epitestosteron. Omdat testosteron en epitestosteron gewoon in het lichaam voorkomen kijkt men naar de verhouding tussen testosteron en epitestosteron, de zogenaamde T/E-ratio.
De verhouding tussen testosteron en epitestosteron wordt ook wel T/E-ratio genoemd. Epitestosteron is een lichaamseigen stof die veel op testosteron lijkt, maar waarvan de functie nog niet is opgehelderd. Normaal komen deze stoffen evenveel voor in het lichaam en is er dus een verhouding van 1/1. Bij een dopingcontrole mag er niet meer dan vier keer zoveel testosteron dan epitestosteron in de urine voorkomen. Bij een T/E-ratio hoger dan 4 (dit wordt door het labo als een atypisch resultaat gerapporteerd) wordt er aanvullend onderzoek gedaan om niet-natuurlijke oorzaken van de afwijkende verhouding uit te sluiten.
Waarom wordt epitestosteron in de sport gebruikt?
In de sport kan het anabool steroïd epitestosteron worden gebruikt om de aanwezigheid van testosteron te verbloemen. Bij de dopingcontrole wordt er gekeken naar de verhouding testosteron en epitestosteron, ofwel de T/E-ratio. Normaliter bedraagt deze 1, maar waarden tot en met 4 worden bij een dopingcontrole nog als normaal gezien.
Is epitestosteron wel eens misbruikt?
Jazeker, een van de producten uit de Balco-affaire was ‘The Cream’. Deze crème bevatte zowel testosteron als epitestosteron, zodat er geen afwijkingen in de T/E-ratio (de verhouding tussen testosteron en epitestosteron) kon worden gevonden. Het gebruik van dit middel had als effect dat de spierkracht wel toenam, maar dat het middel niet met behulp van de T/E-ratio getraceerd kon worden. Er zijn verschillende sporters uit de VS op het gebruik van dit middel betrapt.
- In de VS zijn verschillende sporters op het gebruik van ‘The Cream’ van Balco betrapt. Dit middel bevatte naast testosteron ook epitestosteron, om de aanwezigheid van testosteron te verbloemen.
Kan de testosteronwaarde ook van nature te hoog zijn?
Het komt wel eens voor dat een sporter een hogere testosteronwaarde heeft dan normaal wordt gevonden. Als dat het geval is wordt er aanvullend onderzoek gedaan. Zo wordt er gekeken of er eerdere urinemonsters zijn waarin een verhoogde testosteronwaarde is gevonden. Ook wordt dan aanvullend onderzoek gedaan met behulp van de zogenaamde IRMS-methode. Hierbij wordt gekeken of het teveel aan testosteron komt door een eigen hogere aanmaak of dat de testosteron van buitenaf komt, bijvoorbeeld via een injectie.
Bekende gevallen
In het voormalige Oost-Duitsland (DDR) was het gebruik van anabolen onderdeel van de begeleiding van topsporters. Dit heeft tot blijvende lichamelijke – en soms ook tot psychosociale schade bij sporters geleid. Zo bleek kogelstootster Heidi Krüger zich door anabolengebruik meer man te voelen dan vrouw en zag geen andere uitweg dan een geslachtsverandering te ondergaan.
Een ander bekend geval van anabolenmisbruik is het betrappen van de sprinter Ben Johnson op stanozolol direct na de finale 100 meter tijdens de Olympische Spelen van 1988 in Seoul.
- Heidi Krüger(l) is nu Andreas (r) en gelukkig getrouwd.
Ga naar...
Nieuws
11 mei 2016
- De cijfers en statistieken van het eerste kwartaal 2016 werden gepubliceerd.
cijfers...
17 maart 2016
- Ook de vertegenwoordigers van NADO Vlaanderen waren aanwezig op de jaarlijkse symposia...
07 maart 2016
- Op zaterdag 5 maart 2016 organiseerde NADO Vlaanderen in samenwerking met Vlaams minister...
Nieuwsbrief
Via deze rubriek kan u zich abonneren voor de gratis nieuwsbrief i.v.m. doping en dopingbestrijding in Vlaanderen. Gelieve uw e-mailadres in te vullen en op de knop “inschrijven” te klikken.
Opmerking: uw e-mailadres zal niet voor andere doeleinden worden gebruikt en wordt niet doorgegeven aan andere organisaties of instellingen.
